Rezension

Bert Loonstra is een moedig theoloog, altijd bereid om grenzen te verleggen. Nu doet hij dat ook op het gebied van wetenschappelijk onderzoek. In 1990 is hij in Utrecht op het proefschrift Verkiezing, verzoening, verband. Beschrijving en beoordeling van de leer van het pactum salutis in de gereformeerde theologie (´s-Gravenhage: Boekencentrum) gepromoveerd. Op vrijdag 18 maart 2016 vonder weer een promotie plaats, maar nu aan de Vrije Universiteit- in de psychologie- met Gerrit Glas als promotor. Zowel de dissertatie als de verdediging oogstten veellof. Vanaf 1973 wordt er in de Amerikaanse tijdschriften Journal of Psychology and Theology en Journal of Psychology and Christianity een fundamenteel debat gevoerd over de relatie tussen het christelijke denken en de psychologie en de psychotherapie.

De studie begint met een historisch overzicht van het debat, dat vooral in Noord-Amerika gevoerd is, en de kwesties waarom het daarbij draait. Daarbij is een breed spectrum van verschillende opties in het geding, waarbij de vraag centraal staat op welke niveaus geloof en psychologie zieh afspelen (hoofdstuk 1). In hoofdstuk 2 draait het om de kennisleer. Deelnemers aan het debat verwerken bijbelse noties in hun mensleer (hoofdstuk 3), terwijl, omgekeerd, het mensbeeld hun therapeutische praktijk beinvloedt (hoofdstuk 4). De hoofdstukken 5 en 6 zijn aan de consistentie en de structuur van de onderhavige standpunten gewijd. In hoofdstuk 7 wordt de integratievisie zorgvuldig uiteengezet, terwijl het daarop volgende hoofdstuk de toepassing op de psychotherapeutische werkelijkheid biedt.

Alle kwaliteiten van dit indrukwekkende boek nemen niet weg, dat er ook ongelukkige zetten in het spei zijn. Zo zoekt de auteur aansluiting bij de calvinistische wijsbegeerte. De optie van de klassieke theologie zou te verkiezen geweest zijn. Afgezien van het jargon van de gekozen filosofische stroming zitten hier aanvechtbare kuyperiaanse elementen in. Kuypers theologie heeft een anti-wetenschappelijke inslag. Dat komt omdat hij de democratie van de gelovigen in de kerkbank niet wil verbreken. Volgens hem kan het niet zo zijn, dat sommige gelovigen de openbaring van God beter begrijpen dan anderen. Daarom heeft de theologie zijns inziens niet iets extra´s te bieden. Kuyper negeert dan ook de uitdagingen van het historische onderzoek en van de historische theologie.

De wetenschappelijke theologie kann echter van grote betekenis voor het christelijke geloof en de kerkelijke verkondiging zijn. De neocalvinistische relativering van kritischen wetenschappelijk denken is misplaatst. De gelijkstelling van de niveaus van het dagelijkse leven en spreken ende bijbelse openbaring is zelfs onjuist. Ook in de oudheid was er het denken van alledag, maar dat stond haaks op de bijbelse openbaring. Gods openbaring in de Bijbel is ook niet tijd- en cultuurgebonden. Zij komt niet uit die cultuur op. De cultuur van de mensen die God in dienst nam, is tijdgebonden, maar zij is geen zaak van openbaring. De optie van de klassieke theologie, verrijkt met de historische dimensie van theologisch onderzoek, verdient de voorkeur. Het is zeker waar dat de geloofskennis die we uit de Bijbel kunnen putten geen wetenschappelijke kennis is. Geen enkele bron uit de oudheid heeft wetenschappelijke kennis in de aanbieding.

Theologie heeft echter meer te geven dan dat zij geloofskennis uit de Bijbel put. Zij analyseert en doordenkt die kennis ook. In de traditie van hetfides quaerens intelleeturn komt zij zelfs met een vracht aan bewijzen voor wat we geloven. Het neocalvinisme is echter niet van het fides quaerens intellectum-ideaal gecharmeerd, als het al wist wat het inhoudt. Ook onze auteur gaat er stilzwijgend aan voorbij. Er is dus nog veel meer te zeggen.

Antonie Vos